De Syrische statushouder Amjad Alkanbar (24) heeft nog geen idee of hij de komende maand wel z’n boodschappen kan doen. Zo’n anderhalve maand geleden kreeg hij een studentenwoning in Rotterdam toegewezen. De aanvraag voor zijn toeslagen liep toen nog, en met een torenhoge huur van 905 euro hield hij nauwelijks 130 euro over. ‘Ik heb geld moeten lenen van vrienden.’
Een paar dagen geleden kreeg hij zijn eerste huur- en zorgtoeslag binnen, dat scheelt, maar zijn zorgen zijn nog niet weg. ‘Met de situatie in Oekraïne en de inflatie zie je de prijzen bij de Jumbo binnen drie dagen stijgen.’ Voor de Jumbo en andere uitgaven houdt Alkanbar nu maandelijks 350 euro over.
Veel statushouders maken net zoals Alkanbar een valse start zodra ze zelfstandig gaan wonen, stelt de Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen in een nieuw rapport. Toeslagen komen vaak pas maanden nadat het leefgeld dat zij kregen in het asielzoekerscentrum (azc) is stopgezet. De uitkering die ze krijgen is zonder die toeslagen te laag om van te leven. ‘Daarmee ontstaat een financieel gat dat zij niet zelf kunnen dichten. De schulden die zich dan opstapelen zijn groot, zeker als je het moet afbetalen met een bijstandsuitkering’, zegt ombudsman Reinier van Zutphen.
Neerwaartse spiraal
Een neerwaartse spiraal, noemt hij de situatie na het azc. Statushouders willen hun leven in Nederland opbouwen, maar het aanvragen van bijvoorbeeld toeslagen en het regelen van een zorgverzekering, is lastig te begrijpen als je het Nederlands nog niet volledig machtig bent. ‘En dat zorgt voor alleen maar meer problemen, zoals schulden’, zegt Van Zutphen.
Die problemen ziet buurtteam-medewerker Maarten Band regelmatig op zijn spreekuur in Amsterdam-Noord voorbijkomen. ‘Dan komen statushouders bij ons met aanmaningsbrieven die ze niet begrijpen en ondertussen zijn de herinneringskosten al opgelopen.’ Band merkt dat de werelden van ambtenaren en statushouders vaak mijlenver uit elkaar liggen. Soms komen statushouders bijvoorbeeld uit landen waar uitkeringen niet worden gegeven. ‘Dan weten ze niet welke verplichtingen daar tegenover staan, zoals het actief zoeken naar werk. Ambtenaren kunnen dat opvatten als een gebrek aan inzet, terwijl dat niet het geval is.’
Ook Alkanbar kent vele voorbeelden van statushouders die in de financiële problemen komen. ‘De meesten hebben echt geen idee hoe het systeem werkt. Ze komen uit landen die minder ontwikkeld zijn, of waar energie bijna niks kost.’ Buurtteam-medewerker Band maakt zich eveneens zorgen om de hoge energierekeningen voor de statushouders. ‘Soms kom ik op bezoek bij iemand thuis en staat de verwarming op 23 graden. Zij krijgen het nieuws niet mee dat dat heel veel geld kost in deze tijden.’
Nieuwe inburgeringswet
Om de statushouders de eerste tijd te ontlasten in hun nieuwe woning, is in de nieuwe inburgeringswet een periode van zes maanden afgesproken waarin de gemeenten hun vaste lasten en zorgverzekering regelen. Die kosten worden afgetrokken van hun uitkering. Ook zegt de inburgeringswet dat verantwoordelijke instanties zoals het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), de gemeente en maatschappelijk werkers betere afspraken met elkaar moeten maken over de overgangsperiode tussen opvang en huisvesting in de gemeente.
De nieuwe wet is een verbetering, zegt ombudsman Van Zutphen. ‘Maar nog niet alle problemen zijn ermee weggenomen.’ Zo hebben statushouders die nog onder de oude wet vallen er niets aan. Zij kregen minder begeleiding dan statushouders die onder de nieuwe wet vallen. ‘Zo ontstaan zorgelijke verschillen tussen groepen statushouders.’
Alkanbar miste de juiste voorlichting in het azc. ‘Ik leerde over de koning en het politieke systeem. Maar uitleg over het aanvragen van huurtoeslag en waar en wanneer dat binnenkomt, kregen we niet. Wat dat betreft worden mensen aan hun lot overgelaten.’
Makkelijker gezegd dan gedaan
Een ander voorbeeld is het aanvragen van een DigiD: de sleutel tot alle digitale overheidszaken. Erna Lensink van VluchtelingenWerk ziet graag dat vluchtelingen al in het azc worden gewezen op het aanvragen daarvan. Zij ziet in haar werk dat fouten in de administratie snel zijn gemaakt. Lensink: ‘Dan is bijvoorbeeld het bedrag voor de energierekening twee keer in dezelfde maand afgeschreven. Wij helpen bij het oplossen, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Onze medewerkers, die al hun hele leven in Nederland wonen, hebben al moeite met alles goed regelen. Laat staan dat we het statushouders moeten uitleggen zodat ze het later zelf kunnen doen.’
Een van de aanbevelingen in het rapport van de ombudsman is dan ook: houd het simpel. De administratieve ‘wereld van papieren en formulieren’ moet begrijpelijk blijven voor de statushouder, zegt Van Zutphen. Daarnaast moeten statushouders meer begeleiding krijgen vanuit gemeenten bij het verlaten van het azc
en moet de informatieoverdracht vanuit het COA beter. Op die manier hoopt de ombudsman dat ze niet meer in een financieel gat vallen. ‘Dat zal veel tijd vergen van de betrokken instanties, maar het is wel cruciaal.’
Net als Amjad Alkanbar wonen er nog negen statushouder in het peperdure Rotterdamse studentencomplex. Hij woont alleen, tijd voor een baantje heeft hij niet. Alkanbar doet een taalcursus, zodat hij in september kan beginnen met een opleiding communicatiewetenschappen aan de Erasmus Universiteit. Voor VluchtelingenWerk werkt hij als tolk, maar dat is onbetaald vrijwilligerswerk. ‘Ik vind het echt moeilijk om rond te komen. Ik weet op dit moment nog niet of het genoeg is.’
Statushouders als Amjad verdwalen in de bureaucratie: 'Echt moeilijk om rond te komen' - Volkskrant
Read More
No comments:
Post a Comment