Nieuwe dreun voor stikstofbeleid: snelheidsverlaging op snelweg deugt niet - NRC

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Natuurschade De snelheidsverlaging op snelwegen als methode om extra stikstofruimte te creëren, is door de rechtbank in Haarlem afgekeurd. De snelheid overdag blijft wel gewoon honderd kilometer puur, aangezien dat nog altijd „ten goede komt aan de natuur”.

• Martin Kuiper

27 april 2022 om 21:00

Leestijd 3 minuten

Het idee was dat er door de snelheidsverlaging minder stikstof zou worden uitgestoten en daarmee stikstofruimte zou ontstaan voor woning- en wegenbouw. Foto Morris Bennis/ANP/HH

Op papier lijkt altijd alles simpel: minder vroem-vroem op de snelweg zorgt voor een lagere stikstofuitstoot (oftewel: minder neerslag op de natuur), waardoor de bouw van woningen en snelwegtrajecten ongeremd kan doorgaan. Toch?

Aan deze redenatie komt na twee jaar een einde. De rechtbank in Haarlem heeft afgelopen vrijdag in een verstrekkend vonnis een gapend gat geschoten in een zeer belangrijk onderdeel van het Nederlandse stikstofbeleid. De snelheidsverlaging op Nederlandse snelwegen, waardoor minder stikstof wordt uitgestoten en stikstofruimte vrijkomt voor woning- en wegenbouw, deugt niet. De gevolgen zijn enorm: de bouw van duizenden woningen staat op de helling.

Premier Rutte zei bij invoering al dat hij deze ‘rotmaatregel’ liever niet wilde nemen

Hiermee heeft het kabinet er een nieuw probleem bij in het stikstofdossier. Na de problematische ruilhandel en strijd om stikstofruimte tussen boeren, provincies en industriebedrijven; het geringe animo onder boeren om vrijwillig te stoppen én de duizenden boerenbedrijven zonder natuurvergunningen, is er nu de afkeuring van de snelheidsverlaging als manier om stikstofruimte te creëren. Het was een van de eerste ingrepen die toenmalig kabinet-Rutte III deed nadat de omvang van de stikstofcrisis was doorgedrongen. Premier Rutte zei toen al dat hij deze „rotmaatregel” liever niet wilde nemen.

Dat het een noodgreep was, was in het begin al duidelijk. In maart 2020 voerde Rutte III onder grote druk een snelheidsverlaging door. De Raad van State had in mei 2019 geoordeeld dat Nederland jarenlang te weinig deed om de uitstoot van stikstof terug te dringen, en dat de natuur hiervan de dupe was – deze verslechterde en dat mag niet volgens Europese regels. De bouw van duizenden woningen en talrijke snelwegtrajecten viel in één klap stil.

Stikstofbank

De snelheidsverlaging van 120 kilometer per uur naar 100 kilometer overdag moest de impasse beslechten. De extra stikstofruimte die ‘vrijkwam’, werd opgenomen in een stikstofbank waaruit geput kon worden voor woningbouw en snelwegprojecten.

Zo zou in Bergen een nieuwbouwwijk verrijzen van 163 woningen, dicht bij beschermd natuurgebied het Noordhollands Duinreservaat. De provincie was akkoord. Maar een groep omwonenden ging tegen de bouw van de nieuwbouwwijk in bezwaar. Afgelopen vrijdag haalden ze hun gelijk. De rechtbank in Haarlem vernietigde de natuurvergunning voor de bouw van de woningen. De provincie had de vergunning niet af mogen geven, omdat het nabijgelegen natuurgebied mogelijk extra wordt aangetast.

De snelheidsverlaging zelf als middel om stikstofruimte vrij te spelen is ook omstreden, volgens de rechtbank. Zo blijkt uit onderzoeken die het ministerie van Landbouw liet uitvoeren dat in de buurt van vijf natuurgebieden (Brunssummerheide, Maasduinen, Sint-Jansberg, de Veluwe en Vlijmens Ven, Moerputten en Bossche Broek) de snelheidsverlaging niet tot minder stikstofuitstoot leidt, maar juist tot meer. Dit komt onder meer doordat automobilisten om de snelheidsverlaging te vermijden, uitwijken naar sluiproutes over landweggetjes langs of door kwetsbare natuurgebieden.

33.000 woningen

De uitspraak heeft implicaties voor mogelijk talrijke vergunde bouwprojecten. De provincies hebben voor circa 134 projecten ruimte gehaald uit de stikstofbank voor de bouw van in totaal ruim 33.000 woningen, volgens een woordvoerder van het Interprovinciaal Overleg (IPO), een club die de belangen behartigt van de twaalf provincies. De provincie Noord-Holland is koploper met bijna 14.000 woningen, gevolgd door Zuid-Holland met bijna 5.400.

Kunnen deze woningen nog wel gebouwd worden? Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) verzekert dat niet alle 33.000 huizen in gevaar komen door het vonnis, omdat sommige vergunningen al „onherroepelijk” zijn. Hier kan niet tegen geprocedeerd worden, volgens de woordvoerder.

Tegen negen verleende bouwvergunningen (waarvan zeven in Zuid-Holland) is wel beroep aangetekend, zegt de woordvoerder: „Dat wordt nog spannend.” Daarnaast is voor vijf recent vergunde woningbouwprojecten (samen circa tweehonderd woningen) de beroepstermijn nog niet verstreken voordat deze -onherroepelijk zijn.

Het vonnis kwam niet echt onverwacht. In een lange brief van 24 kantjes die minister van Natuur en Stikstof Christianne van der Wal (VVD) op 1 april naar de Tweede Kamer stuurde, schreef ze op pagina 17 in wollig ambtenarenjargon dat de snelheidsmaatregel niet meer gebruikt zou worden om stikstofruimte vrij te spelen voor bouwprojecten. En het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, dat voor de aanleg van snelwegtrajecten ook wilde putten uit stikstofruimte die vrijkwam door de snelheidsverlaging, bedacht zich op het laatste moment. Minister Van der Wal wil de snelheidsverlagende maatregel uit de stikstofbank schrappen.

Lees ook: Minister Van der Wal over stikstofprobleem: ‘Straks kunnen we geen schoon water meer uit de kraan drinken’

Geen groot succes

Volgens de woordvoerder van LNV „piepte en kraakte” het gebruik van de snelheidsverlagende maatregel, maar was die destijds toch de juiste oplossing.

De stikstofbank zelf is tot nu toe nog geen groot succes. Aanvankelijk wilde toenmalig landbouwminister Schouten de stikstofbank ook gebruiken voor ruimte die zou vrijkomen door boeren op te leggen hun dieren eiwitarmer veevoer te geven. Maar die maatregel stuitte op heel veel verzet onder boeren, en ging op het laatste moment toch niet door.

Volgens de LNV-woordvoerder is dit echter niet het einde van de stikstofbank. De maximale snelheid blijft overdag honderd kilometer per uur, volgens de woordvoerder, omdat dit nog altijd voor minder uitstoot zorgt dan bij 120 kilometer en daarom nog steeds „ten goede komt aan de natuur”.

Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 28 april 2022

Adblock test (Why?)

Nieuwe dreun voor stikstofbeleid: snelheidsverlaging op snelweg deugt niet - NRC
Read More